Kar zinciri, kar paleti, sprey zincir, kış lastiği, kar
pençesi, kar çorabı. Hangisi?
Öncelikle
kış lastiği kar lastiği değildir. Lastikler sentetik kauçuk ve çeşitli
katkılarla yapılmış kimyasal bir üründür. Amacı yolu tutup aracın ilerleyeceği
sürtünmeyi sağlamaktır. Bu sürtünmeyi sağlarken aracı yüksekte tutacak kadar
sert ancak desenlerin yere tam basmasını sağlayacak ve aracın hareketlerinde
oluşan moment farklarını tamponlayacak kadar yumuşak olmalıdır. Örneğin bir
araba dönerken temel fizik kuralları gereği araba düz gitmeye çalışır. Eğer
lastik üzerine binen yükü ve değişen hava basıncı yönünü emecek kadar yumuşak
olmazsa hız çarpı aracın ağırlığı kadar bir yük lastiğin yan yüzüne biner ve
büyük ihtimalle araç çok düşük hızlarda bile kayma yapar. Aynı olay fren
sırasındada olur. Lastiğin bizzat kendisi ve içindeki hava fren anında oluşan
fazladan baskıyı emer ve araç durabilir.
bu yazının orjinali ve daha genişi pilbilgi.blogspot.com adresindedir. kaynak belirterek alıntı yapılabilir.
Ancak
lastiğin kimyası da her kimyasal madde gibi belirli sıcaklıklarda özelliğini
koruyabilir. Yazın kullanılan lastik esnekliğini yaklaşık 10 derecenin altında
kaybedeceği için sertleşir. Belirli bir sıcaklığın altında fayton tekeri ne
kadar esnekse o kadar esnektir. Bu nedenle artan veya azalan fark etmez hız
değişikliklerinde lastik oluşan baskı farkını dengeleyemez ve kayma yapar. Bu
nedenle hızlanma, kalkış, fren ve dönüşlerde araç kayar ve kontrolden çıkar.
Kış
lastiğinin özelliği soğuk havalarda bu esnekliği sağlayabilmesidir. Diş yapısı
biraz daha kalın olduğundan genellikle kış lastikleri taze yağan karda ve
çamurlaşmış karda nispeten iyi bir tutuş sağlar. Ancak buzda ve yağdıktan sonra
ezilmiş karda tek başlarına yeterli olmazlar. Kar lastiği ve soğuk iklim
lastiği bu konuda daha yeterlidir ancak onlar da normal zeminde çok sorunludur.
O yüzden İsveç, Norveç gibi zaten yılın 8 ayını kar altında geçiren ülkeler
veya Avusturya Alpleri gibi bir kere karlı yola denk geldiğinizde o coğrafyada
sürekli kar altında devam etmeniz gerekecek alanlar dışında standart son
kullanıcılar için bir anlamları yoktur. Zaten bu lastikler piyasada çok az
bulunur. O yüzden değerlendirme dışı bırakıldılar.
Kış
lastikleri buzda yaz lastiklerine göre daha iyidirler. Çünkü lastik esnekliğini
kaybetmez ve tırnaklar arabanın ağırlığını buza sürtünmek için kullanabilir.
Ancak mutlak bir kurtarıcı değildirler. Yardımcı sistem gerekir. Kış lastiğim
var bana zincir gerekmez demeyin gerekir.
Zincirler:
Genelde metaldirler ve adları
üstünde bildiğimiz zincirden yapılırlar. Tek farkları bahçe kapısına sardığınız
veya köpek bağladığınız zincirin baklaları yuvarlak kenarlıyken kar zincirleri
köşeli baklalardan yapılır. Mantık basittir. Yuvarlak kayar köşeli sürtünür.
Montajlarına veya desenlerine
göre sınıflandırılırlar. Montajlarına göre kolay takılan ve serme zincir
olarak; desenlerine göre de h tipi, y tipi, x tipi ve mahmuzlu zincir olarak
ayrılırlar.
Kolay takılan veya halk
arasındaki adıyla takmatik zincirlerin özelliği lastiği çıkarmadan aracın
üzerindeyken takılabilmeleridir. Sık ama arlıklarla kar yağan iç Anadolu
bölgelerinde veya kar yağma olasılığı yüksek yollarda yanınızda bulundurup
ihtiyaç anında takıp işiniz bitince nispeten kolayca çıkarabileceğiniz
yapıdadırlar. Kolay takılabilir demek anında herkes tarafından mükemmelen
takılabilir demek değildir. Sadece takmak için lastiğin sökülmemesini ifade
eder. Acemiler için onu da takmak kolay değildir. Ayrıca halen duran bir
arabanın lastiğini anında saracak bir teknoloji olmadığı için arada inip
kılavuz zinciri çekerek takmatik zincirleri sıkıştırmanız gerekir. Zincir iyi
sıkılmaz ve gevşek kalırsa kısa zamanda kopar. Ayrıca serbestçe sallanan
kısımlar aracın kasasına çarparak zarar verir.
Serme zincirlerin kılavuz
zincirleri ve iskeletleri yoktur. Lastiği söker, zinciri giydirir ve
sabitlersiniz. Sonrada lastiği geri takarsınız. Başka ayar
gerektirmezler. Bazı tecrübeli şoförler lastiğin altına zinciri serip aracı
geri geri götürerek zinciri altlarına alır ve lastiği sökmeden zinciri
takarlar. Ancak bu iş hem bir yardımcı
hem de tecrübe gerektirdiği için zordur. Üstelik bazı zincirlerin her iki
yanında da sıkıştırma lastiği olduğundan bunu yapamazsınız. Bu yüzden bu
zincirler uzun süre zincirle gideceğiniz zamanlarda anlamlıdır. Örneğin ankara’
dan çıkıp erzurum’a gideceğinizde anlamlıdır. Ancak sadece afyon’da kar olabilir
dediğiniz yolculuklarda takmatik daha efektif bir çözümdür.
50-60 km kar var sonra yol açık
sonra bir daha kar yağabilir gibi durumlarda takmatik açık ara öndedir ancak
yol tutuşu asla serme gibi olmaz.
Desenlerine göre sınıflandırma
ise zincirin takıldıktan sonra sahip olduğu zincir desenidir. H tipi zincirde
sadece lastiği dik kesen zincir parçaları olur. Sadece düz gidişlerde size
çekiş sağlar ancak dönüşlerde ve frende fazla bir katkı sağlamaz. Çünkü lastik
üzerinde zincirin temas etmediği çok fazla alan vardır. Ayrıca lastiği dik
kesen zincir parçalarını tutan ara parçalar olmadığı için biraz bile zorlansa
ara zincirler kopar. Ömrü kısadır. Asfaltta da çok fazla ses ve titreşim yapar.
Maliyet açısından bir avantajı da olmadığı için bugün piyasadan hemen hemen
silinmiştir. Sadece bazı merdiven altı ürünlerde bu desen kaldı. Alırken dikkat
edin.
h tipi zincir
Y tipi aslında v tipidir ama
nedense adı y konmuş. H tipindekinden farklı olarak ara zincir parçaları
lastiği dik değil açılı keser. Kenar zincirlerine bağlı ve lastiğin yüzeyini
zig zaglar halinde kesen ara zincirler şeklinde desenlidir. H tipine göre
%10-20 civarı daha efektiftir ancak aynı dezavantajlar devam eder ve bu desen
de ömürsüzdür. Bu desen de ortadan kalkmak üzeredir. H tipi kadar bile
rastlayamazsınız.
X tipi lastiği x şeklinde kesen
veya hafif eğimli yüzey zincirlerini birbirine bağlayan asimetrik bir başka
zincir parçasından oluşur. Lastiğe teması kesintisiz olduğundan çok daha iyi
bir yol tutuş sağlar. Dönüş, fren ve buz üzerinde performansı çok daha iyidir.
Üstelik zincir parçalarının tamamı birbirine bağlı olduğundan daha dayanıklı
bir desendir.
x tipi zincir
Mahmuzlu zincir genelde x tipi
desene sahiptir (başka desen de olabilir) ancak üzerinde simetrik veya
asimetrik olarak dağılmış kalın demir parçaları vardır. Çok kalın karda ve her
türlü buzda sorunsuz yol tutuş sağlar. Genelde uzun süreli ve kesintisiz
kullanım için tercih edildiklerinden takmatik türleri pek bulunmaz. 1988den bu
yana ben rastlamadım. Baklaları genelde bu ağırlığı taşıması için daha kalın
olduğundan oldukça da dayanıklıdır. Hiçbir zincir kar veya buz olmayan yol için
iyi değildir ancak mahmuzlu zincirler kuru zeminde lastiğe çok daha fazla zarar
verir daha çok zarar görür. Bu nedenle amatör kullanıcıya yönelik modelleri
bulunmaz. Daha ağır vasıtalar veya sürekli kar üstünde yolculuk yapan sürücüler
içindir.
serme
zincir örnekleri
Zincirlerin avantajları:
Zincirler yapıları gereği çok iyi
yol tutuş sağlarlar. Buz üzerinde en etkili lastik desteğini sağlarlar. Taze
kar, sıkışmış kar, çamurlu kar ve buz üzerinde etkilidirler. X tipi ve mahmuzlu
zincirler hem daha iyi yol tutuş hem de fren ve dönüşlerde % 100’e yakın fayda
sağlarlar. Kar ve buz olmayan zeminde kullanılmadıkça oldukça da
dayanıklıdırlar. Teker yarıdan fazla bire karın içinde olsa çekiş güçleri devam
eder.
Zincirlerin dezavantajları:
Çok sesli ve titreşimlidirler.
Otomatik vitesli araçlarda ve absli araçlarda zamanla elektronik aksama zarar
verirler. Kalın karda kullanılmaları halinde zarar minimaldir ancak kullanıcı
dikkati ister. Ayrıca duruma göre değişmekle beraber zincir lastiğin ömründen
götürür. Taze karda az asfalt zeminde çok ama bir şekilde lastiğe zarar verir.
Kopması durumunda araca zarar
verebilir. Lastiğe tam uymayan veya takmatiklerde iyi sıkıştırılmamış zincirler
hem daha kolay kopar hem de araca zarar verebilirler.
Ne kadar kolaylaştırılmış olursa
olsun sökülüp takılmaları hala zordur. Kısa süreli kullanımlara ve acemilere
göre değildirler. Kullanıcı hatalarından çok fazla etkilenirler.
Diğer alternatifler içinde
maliyeti nispeten yüksek bir seçenektir. Ancak maliyet etkinlik açısından en
uygunudur. Tek sorun sık ve uzun süre karla kaplı alanlarda efektif olurlar.
Senede 1 defa kar yağan yerlerde bazen yük olur.
Kötü yol ve balçıkta bu iş için
yapılmış bir model kullanmıyorsanız faydasızdır.
kötü araziye de uygun mahmuzlu zincir
Kar paletleri:
Zincirle benzer mantıktadırlar
ancak materyal olarak metal değil sert kauçuk, poliüretan veya sertleştirilmiş
polietilen (plastik) kullanılır. Yol tutuş açısından x tipi zincirlere
benzerler. Bazı markalarda metal zımbalı taban olduğu için mahmuzlular gibi
buzda da ekstra fayda sağlarlar. Fren ve dönüşlerde zincir kadar iyidirler.
Lastiğe zarar verirler ancak zincirden çok daha az zararlıdırlar. Ancak lastiğe
büyük numara palet takarsanız ve biraz hızlı kullanırsanız palet kenarları
lastik dişlerini tıraş eder.
Bunların en büyük avantajları
zincire göre çok daha sessiz ve sarsıntısız olmalarıdır. Otomatik vitesli veya
absli araçlar gibi zincirin önerilmediği araçlarda rahatlıkla ve güvenle
kullanılırlar.
Normalde zincir sadece çekişin
olduğu tekerlere takılır ancak çekişin olmadığı tekerlerin normalde sağladığı
fren ve dönüş desteği zincir varlığında ortadan kalktığından zemine bağlı riskler
azalsa da devam eder. Arka lastiğim kabak olduğu için ön lastiğimde zincir
olduğu halde el frenim çekiliyken arabamın yokuş aşağı kaydığını bilirim.
Benzer şekilde ön tekerime zincir takılıyken dönüşte arka tekerim yeri iyi
tutamadığı için kendi etrafımda 3 tur atarak döndüğümü de bilirim. Arka tekere
de zincir takmak genellikle faydalıdır ancak sarsıntı ve ses bunu imkansız hale
getirir. Denedim ve çok faydalı ama bir o kadar da zulüm olduğunu söylemem
gerek.
Paletlerin sessizliği ve lastiği
daha iyi sarmaları nedeniyle öne ve arkaya 2 takım takarak kuru yola yakın bir
yol tutuş sağlamak mümkündür.
Ayrıca plastik malzemelerin pas
sorunu olmadığından zincire göre daha az bakım isterler. Zinciri her
kullanımdan sonra ılık suyla yıkayıp kuruttuktan sonra kaldırmak gerekirken
paletleri nasıl suyla yıkadığınızın önemi yoktur ve sezon sonunda yıkamanız
yeter.
palet
örneği
daha
farklı bir palet örneği
Ancak bu sistemlerin
dezavantajları da çoktur. Bu yüzden piyasada büyük bir yer edinemediler. Öncelikle
düzgün bir ürün çok pahalıdır. Zincirin 2-3 katı fiyatı göze almak gerekir.
Ayrıca katlanmaları çok daha zor olduğundan genelde zincire göre daha büyük yer
kaplar. Zorlayarak fazla katlarsanız kırılırlar.
Ayrıca zincire iyi bakarsanız
miras bırakacak kadar dayanabilir ama paletlerin plastiği zamanla bozulur.
Kullanmasanız da hep yıkasanız da sonunda gevrekleşir ve kırılırlar. Daha da
ötesi takılmaları takmatik zincirler kadar; bazen daha da zordur.
izlandada kullanılan uç bir örnek
Son yıllarda boyut ve fiyat
dezavantajının önüne geçmek için daha düşük kalite malzeme ve lastiğin tamamı
yerine bir kısmını kaplayan türleri piyasaya çıktı ancak başka alternatifler de
piyasaya çıktığından Pazar paylarında büyük bir artış olmadı. Üstelik hala
takılmaları zincir kadar zor olduğundan yerleşmiş zincir kavramının yerine
geçemediler.
Kar pençesi:
Öncelikle kar pençesi ve kar
paleti sıklıkla birbirinin yerine kullanılır ancak aynı şey değildirler.
Paletler tek parçadır. Pençelerse birden fazla parça halinde lastiğe takılırlar.
Paletler lastiğin tamamını kaplamasa bile paketinden çıkarıldığında tek
parçadır ve lastiği saracak şekilde takılırlar. Pençelerse küçük parçalar
halindedir ve montajları lastiğin takıldıkları yerleriyle sınırlıdır. Satış
ilanlarında buna dikkat edilmez ancak ayrımları budur.
3 türü mevcut: Lastiğe takılan
tek bir parçadan ibaret tekli pençeler,
birkaç parça halinde lastiğe takılan pençeler ve lastik yüzeyinin bir kısmına
oturan pençeler.
Lastiğe takılan tek parçalı
pençeler hiçbir işe yaramadıkları için piyasadan kalktı. Bunun yerine her bir
lastikte 3-4 ayrı yere takılan çok parçalı pençeler çıktı. Çok ucuz taklitleri
piyasaya hızla yayıldığı içinde hızla kullanıma girdiler.
bijona
takılan pençe
takılması kolay olmayan önceden bijona takılı parça gerektiren pençe
aynı
mantıkla çalışan ancak lastiği daha az kaplayan pençe
zincirli pençe
Avantajları küçük parçalar
halinde olmaları nedeniyle kolay taşınabilmeleri ve çok kolay
takılabilmeleridir. Diğer bir avantaj olarak ucuz olmaları öne sürülse de
kaliteli bir ürün zincirin 2 katı fiyatlıdır. Ucuz modeller, çoğunlukla plastik
kelepçe gibi takılanlar, sürekli bir kullanımdan çok park yerinden çıkma, eve
gelip son yokuşta takılma, birkaç ara sokaktan geçme gibi çok kısa süreli
kullanımlar için uygunlar. 10-15 dk içinde kopuyorlar. Çok kaliteli cırt
kelepçeli pençeler var ancak fiyatları zincirden fazla. Ucuzlarda da yolda
kalmam diye güvenmeyin.
cırt pençe örnekleri
Bu ürünleri tanımadan önce
yanımda bulunsun diye 1 paket aldım. Satıcı sökülüp geri takılabilen modelden
göndermedi diye bir de kızdım. 10 yıldır kar yağmayan yere kar yağdı ve 6 km
içinde tüm pençeler koptu. Adamlara boşuna kızmışım çünkü zaten söküp geri
kullanacak kadar dayanmıyorlarmış.
Bir diğer avantajları birkaç
parça halinde olduklarından ihtiyaca göre 3 parçadan bir veya ikisini takarak
yola devam etmek mümkün olabildiği gibi birkaç parçası kopmuş bir paket benzer
bir ürünle beraber veya birleştirilerek kullanılabilirler. Zincirden birkaç
bakla koptu mu zincir hurda olur. Paletlerden biri parçalandı mı genelde aynı
marka ve modelden palet bulamazsınız ve desen uyumsuzluğu yaşamamak için sağlam
olanı da çöpe atarsınız. Ancak pençelerde bir parça bir model diğeri başka
model de olsa kullanmak mümkündür. Pençelerden çok büyük yol tutuş
beklenmediğinden desen uyumsuzluğu daha küçük bir sorundur.
En büyük dezavantajları kolay
zarar görmeleridir. Çok dayanıklı kaliteli modeller de oldukça pahalı
olduğundan pek bir avantaj bırakmaz. Genelde sessiz ve titreşimsizdirler ancak
zincirli modelleri mevcuttur ve onlar gayet sarsıntılıdır.
Diğer bir dezavantajları da yol
tutuşa olan katkıları düşüktür. En iyi model %50 fayda sağlar. Taklit ürünler o
kadarını da vermez. Ayrıca dönüş ve frende faydaları biraz şansa bağlıdır.
Lastik yüzeyinin tamamını örtmediklerinden fren ve dönüşlerde kayma
yapabilirler. Zincirli modellerde fayda biraz daha fazlaysa da teker yüzeyinde
hala çok fazla boşluk kaldığından mucize beklemeyin. Bu grup malzemelerin amacı
size uzun süre her şartta sürüş konforu sağlamak değil kısa üreliğine, ara
sokaktan çıkana kadar, işinize veya evinize giderken ara sokakları atlatana
kadar veya uzun yolda sığınacak bir yer bulana kadar destek sağlamaktır.
Lastiğin yere temas eden yüzeyine
takılan metal şerit halinde pençe piyasada mevcut. Kullanmadım. Araştırdığım
kadarıyla sadece tahmin yürütebilirim. Plastik modellere göre daha iyi bir
tutuş sağlayacaktır. Özellikle buzda ciddi fayda sağlayacağı düşünülebilir.
Çelik ve tırnaklı.
Takması ne kadar kolay olur
bilmiyorum ama bana soğukta çok kolay olmayacaktır gibi geldi. Metal sonuçta.
Ayrıca yanlardan pençeyi tutacak başka bir mekanizma olmadığı için pençe ile
yol arasındaki sürtünmenin tüm baskısı lastiğin dişlerine binecektir. Zaten
firmanın kendisi de belirli diş kalınlığı ve aralığındaki lastiklerde
kullanılmasını tavsiye etmiş ki bu da bizi diğer bir dezavantaja getiriyor. Bu
tip pençeler her lastiğe uyumlu değildir. Hatta eski lastiklere de uyumlu
değil. Ucuz olmayan fiyatlarını da düşünürsek çok büyük fayda sağlamayacaktır.
Türü önemli olmamakla birlikte
pek çok kar pençesi reklamında kötü yol koşullarında da kullanılacağı söylense
de bu konuda ek bir faydalarını görmedim. Kısa zamanda kopuyorlar. Birkaç yüz
liralık orijinal ürünlerle de denemedim.
Kar çorabı:
80’lerde ve 90’ların başında bu
tip geçici çözümler piyasada yoktu. Takmatik zincirler bile 90’ların
ortalarından itibaren bulunabilir hale geldi. Normal zincirlerse hem her yerde
bulunmuyordu hem de takmak o kadar zordu ki kolay kolay kimse takmakla
uğraşmazdı.
O yıllarda aniden kar
bastırdığında veya bugünkü gibi ana caddeleri açık ara sokakları unuttuklarında
iç anadoluda lastiğe eskilerin deyimiyle çaput bağlardık. Eski havlu, gömlek,
pantolon bacağı gibi tekstil ürünlerini bugünkü plastik kelepçeler gibi janta
bağlar kendimizi kurtarırdık. Çok kısa bir süreliğine kalın pamuklu savan
kumaşını lastik şeklinde kesip kenarlarına don lastiği dikerek lastiğe
giydirilen ürünler piyasaya çıktı ancak ömürleri kısa oldu. Artık takmatik veya
plastik pençe gibi ürünler daha makul fiyatlara satıştaydı. Ayrıca tekstil
ürünleri kısa zamanda ıslanıyordu ve özelliğini kaybediyordu. Sentetik
kumaşlarda da yol tutuş çok zayıftı. Zaten kullanılan teknoloji de oldukça
ilkel olduğundan ürünler çok dayanıksızdı. Don lastiğiyle giydirilen bir
çorabın 1 tonluk arabaya uzun süre dayanması mümkün değildi. Bu nedenle 1-2
sezon içerisinde piyasadan silindiler.
Biri bizden görüp de mi aldı
geliştirdi yoksa alemin tek akıllısı biz olmadığımız için başkası da aynı
sonuca başka yoldan mı vardı bilmiyorum ancak şimdilerde kar çorabı adında bir
ürün piyasada. Amacına daha uygun sentetik kumaşlardan imal edilmiş daha düzgün
dengeye sahip ürünler artık piyasada. Her zamanki gibi bol miktarda taklit
kalitesiz ürün piyasayı sarmış durumda. Hangi marka iyidir onu da bilmiyorum
çünkü hepsini kullanma şansım yok. Ancak kaliteleri fiyatlarıyla orantılı
diyebilirim.
Avantajları kolay takılıp
çıkarılması, hafif ve ucuz oluşu. Çok kalitelileri bile zincir kadar fiyata
sahip. Hızla takılabilir bir o kadar hızla da sökülebilir. Arada inip germek
veya yeniden dengelemek zorunluluğu yok. Bir kere takıldı mı kendi lastiğin
durumuna göre lastiğe oturur. Çıkardıktan sonra da yıkanarak temiz pak olur.
Çoğu model çamaşır makinesine bile girebilir. Neredeyse sıfır ses ve sıfır
titreşim ile pençe kullanımının bile soru işareti olduğu otomatik vitesli ve
çok elektronik parçalı araçlarda güvenle kullanılabilir.
Dezavantajları elbette var. Ömrü
sınırlıdır. Taze karda hemen hiç zarar görmeden kullanılabilir ancak buzda,
sertleşmiş karda yavaş yavaş aşınır. Asfalta hızlı, parke taşta daha hızlı,
stabilize yolda ise çok hızlı aşınır. Bazı yerlerde 500 km ömürden bahsedilmiş.
Bu ömrün taze kardaki ömür olduğunu sanmıyorum. Ancak asfaltta kullanım ömrü mü
yoksa karma kullanımdaki ömrü mü bilmiyorum. Bir tane harcayarak deneyecek
param da olmadı. Kuru asfaltta 500 km bile dayanacağını zannetmem. Stabilize
zeminli yolda 1 saat bile dayanamayacağını öngörebilirim. Bu nedenle avcılık
gibi outdoor amaçlı kullanımlarda iyi bir alternatif değildir. Bir diğer
dezavantaj da ne kadar sentetik olursa olsun tekstil malzemedir ve zamanla
ıslanır. Bu nedenle kar çorabını lastiğinizde takılı bırakmayın. Gece dona
çekerse ve siz çözülmeden aracınızı hareket ettirirseniz çorabı oracıkta
yırtarsınız.
Taze karda çoğu durumda
pençelerden bile iyidirler. Ezilmiş sert karda performansları düşer ancak hala
sizi gideceğiniz yere götürür. Buzda eğer ıslanmamışsa her şartta lastikten iyi
bir çekiş sunar ancak bazen çok dik yokuşlarda arada tekerin boşa döndüğü
vakidir. Islanmışsa buzda dikkatli olun çünkü arada çorapta da buzlanma oluyor
ve kayma yapabiliyor. Düz yolda verdiği avantajın tamamını frende ve dönüşlerde
de verir.
Ancak balçıkta ve çamurlaşmış
karda çok kötüdür. Bazen lastiğin kendi kadar bile tutuş sağlamaz. Kumda
denemedim ama mucize beklememek gerek diye düşünüyorum. Çamurlaşmış veya yarı
sulu karda çorap zamanla ıslanır ve buz üzerinde performansını kaybeder.
Hareket halinde sıkıntı olmaz ama kısa süreli de olsa durduğunuzda çorap donar.
Donmanın derecesine bağlı olarak çorap parçalanır veya performans kaybeder.
Donmasa bile çamurlaşmış sulu
kardan sonra ıslanan çorabın etkisi azalır. Bazı üreticiler sulu karda
kullandıktan sonra çıkarıp çorabı çırpmanızı önerse de etrafa saçılan yol
çamurunun sizi de mahvedeceği ve o soğukta çoraba tak çıkar yapmayı kimsenin
düşünmeyeceği açıktır. Anlamsız bir tavsiye bence. Benim tavsiyem yanınızda
sofra tuzu bulundurun ve durakladığınızda çorapların üzerine tuz serpin.
Donmasını önler. Eğer çamurlu kar veya balçıkla ıslanmışsa bulaşık deterjanı ve
tuzlu suyu tekere döktükten sonra tuzlayın. İşe yarayacaktır.
Çok sık karla karşılaşıyorsanız
veya uzun süre gidecekseniz çekiş olmayan tekere de çorap takın. Fren ve
dönüşlerde faydası yarı yarıya artar. Ayrıca çoraplarınızdan bir veya ikisi
yırtılırsa elinizde yedek olur. İç Anadolu da yaşarken daima iki ayrı türde kar
destek sistemi bulundururdum. Ne kullanıyor olursanız olun her an
kırılabileceğini unutmayın.
Kar spreyi-sprey zincir:
İnşaat köpüğüne çok benzeyen bir
malzeme. Spreyi lastiğe sıktığınızda aynı inşaat köpüğüne benzeyen bir malzeme
hemen genleşerek lastik üzerinde prüzlü bir yüzey meydana getiriyor. İnşaat
köpüğüne göre daha az genleşiyor ve sıktığınız alanla sınırlı kalıyor.
Üreticilerin dediğine göre 10 km kadar etkili.
Çok hafif, küçük ve ucuz bir
çözüm. Üstelik kullanımı çok kolay. Yumuşak bir malzeme olduğundan lastiğe veya
otomatik vites gibi titreşime hassas parçalara da anlamlı bir etkisi yok. Ses
çok az. Deseni kendiniz belirleyebildiğiniz için yerin durumuna göre ayarlama
yapmanız mümkün.
Kalıcı bir çözümden ziyade ara
sokakları geçmek, otoparktan çıkmak veya otoparka girmek, yol ortasında kalmak
yerine sığınacak bir yer bulmak gibi geçici anlık kurtarıcı bir çözüm.
En büyük dezavantajı piyasaya
neredeyse tamamen kalitesiz ürünlerin hakim olması. 2 defa kullandım 2si de
rezaletti. Biri sırf çözücüden ibaretti lastiğe tutunan kısım öyle cılızdı ve
ömürsüzdü ki hiç kullanmamış kadar oldum.
Normalde poliüeretanın lastiğin
hammaddesi sentetik kauçukla bir geçimsizliği olmadığı için lastiğe zarar
vereceğini zannetmiyorum. Ancak kalitesiz ürünlerde ne çıkar bilemem. Benim
kullandıklarımdan birinde çözücü olarak toluen kullanılmıştı ve toluen türü
aromatik çözücüler lastik için iyi değil. Hemen bozmaz ancak kışın zaten sert
olan lastiği biraz daha sertleştirebilir.
Adam gibi bir ürüne denk gelip
tam olarak tecrübe edinemediğim için çok fazla bir şey söyleyemiyorum.
Tahminimce plastik cırt kelepçe tarzındaki ürünlere benzer bir fayda
sağlayacaktır. Tek fark uygun desen çizebilirseniz fren ve dönüşlerde de fayda
etmeye devam edeceği olacaktır. Ayrıca çekiş olmayan tekerlere de uygularsanız
faydası aynı oranda artacaktır. Kullanıldığında yaz ve kış lastiği arasında
büyük fark yoktur.
Dezavantajları daha önce de
dediğim gibi kalitesiz o kadar çok ürün var ki aldığınız ürünü önce deneyin.
İhtiyaç duyduğunuzda yolda kalabilirisiniz. Arada çok saçma kötü malzemelere de
para vereceğinizden ilk başlangıç maliyetiniz yüksek olacaktır. İşinizi gören
bir markaya denk gelene kadar denemenizde fayda var. Eğer elden alıyorsanız
satıcıdan denemesini isteyin. Malına güvenen yapar.
Diğer yandan bu ürünlerin
kullanmasanız da bir ömrü var. Benim bildiğim çözülmüş poliüretanın yaklaşık
ömrü 2-4 yıl arası. Güneş görmeden serin yerde uzun zaman, güneş altında veya
aşırı soğukta daha kısa zaman dayanır. Taklit ürünler için bir şey diyemem.
Kullanılabilecek yan ürün çok olduğu için tahmin yürütmem olanaksız.
Bir başka dezavantajları da büyük
araçlarda çok efektif değiller. Ağırlık arttıkça lastikten kopma süreleri
kısalıyor.
Bu üründen kullanacağınızda
tavsiyem lastiğin yüzüne x şeklinde veya ^ şeklindeki tırnaklar halinde veya à
şeklinde veya yan yatmış H şeklinde desen çizin.
Çivili lastik:
Kış lastiklerinin bazılarında kar
lastiklerinin genelinde çivi yuvası bulunur. Bunlara özel bir basınçlı
tabancayla lastik çivisi monte edilir. Zincir kadar hatta daha iyi bir yol
tutuş elde edilir. Kar, buz, fren, dönüş fark etmez. Kuru zemine yakın bir
çekiş elde edersiniz.
Ancak bu lastikler özellikle
ülkemizde piyasadan büyük oranda silindi. Çünkü dezavantajları çoktur. Lastiğe
çivi takıp çıkarmak kendi kendinize yapabileceğiniz bir şey değildir. Özel alet
gerektirir. Bu aletlerde her lastikçide olmaz. Bu nedenle evde veya bagajda
hazır bulundurup hemen kullanamazsınız. Önce bunları takacak lastikçi bulmanız
gerek. İşiniz bitince de çıkaracak lastikçi lazım. Bu nedenle maliyetlidir. Ayrıca
esnek değildir. Tak çıkar yapamazsınız.
binek araçlarda daha az çivi bulunur ancak
mantık aynı
Fren ve kalkışlarda çiviler
gevşer ve zamanla dökülür. Ne zaman döküleceğine dair bir süre verme olanağı da
yoktur. Çiviyi takan makine, takan kişi, lastiğin yaşı ve kalitesi, çivinin
yapı ve kalitesi yanında kullanıcı alışkanlıkları ve yol durumu da çok etkili
olduğundan nerede yolda kalacağınızı bilemezsiniz.
Kuru yolda kısa zamanda
özelliğini kaybeder ve zincire yakın bir titreşim yapar. Bunu önlemek için lastik
havası indirilir ama bu seferde buzda kayarsınız. Yani her şartta birilerine
bağımlısınız. Ayrıca kötü bir kullanıcının elinde kısa zamanda lastiğe zarar
verir. Diğer yandan lastiğinizden kopan çiviler başka araçlara zarar verebilir.
Bu nedenler yüzünden ülkemiz gibi
yerlerde akıl karı değildir. Daha çok Norveç, İsveç, Alaska gibi sürekli kar
altında yaşanan yerlerde anlamlıdır.
Kış için kısa tavsiyeler.
1- Yanınızda
sofra tuzu ve turşu tuzu (salamura tuzu, kalın tuz) bulundurun. Sofra tuzu
duraklamalarda lastiğinizin ve pençelerinizin donmasını engeller. Ayrıca sabah
kalktığınızda buzlanmış camlarınızı hızla çözer. Geceden cama serperseniz cam
buz tutmaz. Kalın tuz da kaldırımdan inmek, birkaç metrelik yeri tırmanmak, yol
kenarından yola çıkmak veya saplandığın yerden kurtulmak gibi işlerde size
fayda sağlar. Birinde yol kenarındaki kar yığınına saplandım. Çekiş tekerine ve
çevresine tuz dökerek saplandığım yerden çıkabildim. Arabadan indiğinizden yer
buzluysa sizi kurtarır.
2- Yanınızda
yedek yakıt bulundurun. Uygun bir kapta aracınızın kullandığı yakıttan
bulundurun. Sizde zincir olsa bile başkasında olmadığı için yolda
kalabilirsiniz veya kapalı yol yerine servis yoluna yönlendirilebilirsiniz.
Ayrıca kar ve zincir yakıt tüketimini 2 kata arttırır ve her zaman benzinci
bulamayabilirsiniz. Yedek yakıtınızı 1 gece için yapın. Genelde 1600 ccye kadar
dizellerde 5 litre benzinlilerde 10 litre yetecektir. Otogaza fazla güvenmeyin.
Gaz çalışmaya devam eder ancak evoporatör kolayca donacağından motor çalışırken
kapanabilir. Ayrıca dizel yedek yakıt bidonunu kar başladığında içeri alın.
Bagajda donabilir.
3- Teneke
kutularda jel yakıtlardan bagajınızda bulundurun. 1 tanesi yaklaşık 3 saat
yanar. Hesabınızı ona göre yapın. Parlama dökülme yapmadığından güvenilirdir. Ancak
zamanla içeride koku yapar bu nedenle karşılıklı 2 camı 1-2 parmak açın.
4- Bagajda
yeden su ve hazır yiyecek bulundurun. Oha demeyin çünkü gerekti mi tam gerekir.
5- Küçük
bir kürek alın hayatta bir kere gerekir tam gerekir. Ayrıca savunma amacıyla da
etkilidir.
6- Fener
ve yedek pil bulundurun. Eğer sıcaklığın sık sık -5in altına düştüğü yerlerde
bulunuyorsanız kuru lityum pil kullanın. Alkalin ve nikel piller
içeriklerindeki su nedeniyle düşük sıcaklıklarda güçlerini kaybeder. Beni
dinlerseniz bir kafa bir de el feneri bulundurun. Ellerinize ihtiyaç
duyduğunuzda kafa feneri uzak aydınlatma gerektiğinde el feneri işinizi görür.
Yalnızsanız sinyal vermek için de kullanılabilir. Yerinizi belli etmeniz
gerekebilir. Bir led bir de halojen ampullü fener bulundurmanız iyi olur. Led
uzun yanar ancak karda aydınlatması çok zayıftır. İç aydınlatma için led
iyidir. Uzun yanar ve ışık moral açısından iyidir ancak halojen ışığın
aydınlatma kalitesi ve renk çözünürlüğü ledde asla olmaz. Uzaktan yaklaşan
şeyin arabamı kurt mu olduğunu bilemezsiniz.
7- Sigara
içmiyorsanız bile çakmak kibrit türü şeylerden 2 adet arabada bulundurun. Bir
tane ıslanabilir bozulabilir, kırılabilir. Pahalı bir şey değil. Ayrıca 1-2 de
mum bulundurun. Sadece aydınlanmak değil ateş yakmanız gerektiğinde de mum
faydalı olacaktır. Kuru dalı nerden bulacaksınız ama erimiş mumla ıslanan bir
şey kolay alev alır.
8- Arabaya
koyduğunuz tedbir malzemelerinizi düzgün kaliteli ürünlerden seçin. Seyyar
satıcıdan alacağınız 1 tl lik fenere hiç güvenmeyin veya ucuz pil sizi her an
yolda bırakabilir.
9- Aracınızdaki
tedbir malzemelerini ara ara kontrol edin. Bitmiş pil, kırık lamba, akmış pil,
un ufak olmuş gofret size fayda sağlamaz. Teneke jelin de bir ömrü var.
10- Akıllı
telefonunuz için en az 1 tam şarjlık power bank bulundurun.
11- Toplu
yerlerde pek vahşi hayvan sorunu yaşanmaz ancak tek başınıza kaldığınızda vahşi
hayvan sorununuz olabilir. Tilki gibi hayvanlar sorun yaratmaz ancak kurt ve
domuz iyi değildir. Hemen aracınıza sığınabileceğinizden uzak mesafelere
gitmeyin ve fenerinizle etrafı kontrol etmeden çıkmayın. Domuzu asla
kızdırmayın çünkü çoğu araba sizi yetişkin bir domuzdan koruyamayacaktır. Tüm
hayvanlar ateşten korkar. Yapabiliyorsanız ateş yakın. Unutmayıp yanınıza
aldığınız yakıt bidonuyla geçici ateş yakarak hayvanları kaçırabilirsiniz.
Teneke spreyiniz varsa yanan çakmağın üzerinden sıkın. Sizi korumaz ama
korkutucu bir alev verir. Hayvanları korkuttum diye de güvenmeyin. Domuz fazla
ısrar etmez ancak kurt akıllıdır ve pusuya yatabilir. Gerekmedikçe veya anlamıyorsanız
hayvanlara ateş etmek gibi işlere bulaşmayın. Daha da kızdırabilirsiniz. Ayrıca
unutmayın onların da canı var. Onlar da kendilerince ev geçindiriyor.
