laptop pil değişimi ve kapasite arttırımı lap top pillerinde büyük kapasiteli pil takmak lap top pili modifikasyonu bitmiş laptop pili tamir edilir mi içi değiştirilir mi

not: yazı içinde NCR pil yerine yanlışlıkla NMR pil yazılmıştır. Tüm NMR piller aslında NCR dir.


Piller ve aküler-taşınabilir elektrik.

Laptop pilini değiştirme veya pil kapasitesini arttırma:

Tabletlerin çıkmasıyla birlikte laptopların kullanımı azalsa da hala tam bir bilgisayarın kapasitesinde oldukları için laptoplar hala vazgeçilmez. Bu nedenle hem kendileri hem de parçaları hala pahalı.

Her laptop sahibinin ilk para vereceği parça da batarya. Bataryanızın ömrü biterse yapılacak 2 şey vardır: içindeki bataryayı değiştirmek veya yeni bir batarya almak.

2000lerin başında elektrikçilerde lityum piller bulunabilir hale gelince laptopların bataryalarının içindeki pilleri değiştirip 100 dolar vermekten kurtulacağız diye sevindik ama öyle olmadı. Piller ya verimli olmadı ya da yanma akma gibi sorunlar çıkardı. Sorunun sebebi de asla tam anlaşılamadı.

Laptoplar tabletlerin aksine çok fazla hareketli parça içerirler. Bu yüzden hem enerji tüketimleri çoktur hem de demerajları çoktur. Stand by konumunda 1 birim elektrik yeten bir laptopta herhangi bir tuşa basıp hard diski uyandırdığınızda 10 birim enerji ister. Cd-dvd çalıştırdığınızda da 20-30 birim arası sürekli değişen bir enerji tüketimi yaşanır. (rakamlar farazidir oran anlatmak için uydurulmuştur). İşlemci işin içine girdiğinde durum daha da karışır. Kısacası hem çok elektrik tüketen hem de tüketimi değişken çok sayıda parça laptopun enerji ihtiyacının sürekli değişken olmasına neden olur. Bu nedenle laptop bataryalarının yüksek c değerine sahip olması istenir.

Piyasada kolaylıkla bulacağınız lityum pil türü ICR dir. Bu pil türü nadiren 1 c kapasitesindedir. Genelde verebildiği akım maksimum 0,5 c değerindedir. Oysa laptop pilleri (eskilerde IGR) CGRdir. Yani karbon kobalt hibriti. CGR piller 4-5 c arasında akım kapasitesine sahiptir. Bunun anlamı genelde standart olan 2200 mAh kapasiteli CGR pil uzun zaman 8-10 amper arası akım verebilecekken dışarıdan alıp takacağınız ICR pil en iyi gününde aynı 2200 mAh kapasitesine rağmen ancak 1000-2000mAh akım verebilir.

Bu yüzden kullanım esnasında sonradan takılan pil aşırı zorlanacağından aşırı ısınacak ve ısıl dengesizliğe sürüklenerek patlama akma yapacaktır. Yaptılar da. Şarj devresi esas sorun sanıldı ancak asıl sorun kullanım anında istenen akımla verilebilecek akımın uyumsuzluğuydu. Şanslı olup IMR pil kullananlarda yanma olmadı ama pilin kapasitesi %30 kadar daha az olduğundan şarj kısa gitti ve işlemciye yeterli akım sağlanamadığından bilgisayarlar saçma sapan işler yapıp kilitlendi.

Grafit hibriti CGR ve IGR piller ICR pillerden çok daha tehlikeli olduğundan şarj üniteleri genelde sonradan takılan ICR pilleri şarj edebildi. Ancak C değeri bir sorundu hala da öyle.

İnsanlar bunu bilmeden kullanmaya devam edip de sık sık kendilerini yaralayınca pil üreticileri kendilerini ve bizi korumak için laptop pillerinin içine eprom (programlanabilir devre) kullanmaya başladı. Daha doğrusu epromun yazılımını değiştirdi. 

CGR piller eskidikçe iç direnç değişim eğrileri çok fazla değişir ve standart şarj rejimlerinde bile sorun yaratmaya tehlikeli olmaya başlarlar. Bu nedenle laptop pillerinde pil tehlikeli olacak kadar eskimeden pilin çalışmasını durduracak şekilde programlanmış bir eprom vardır. programlar muhteliftir. Bazısı döngü sayısına göre, bazısı zaman aralığına göre, bazısı zaman cinsinden ömür ve kapasitenin çarpanı olarak toplam akım ömrü üzerinden hesap yapar ve programlarına göre tehlike sınırı gelince bataryanın kullanımını engellerler. Yani eprom programına göre (rakamlar farazidir) 500 döngü sonunda, 3 yıl sonunda, kapasite %30a düşünce veya 250 000 ma toplam akım sistemden geçince pili kapatır.

Pilin içinde ayrıca bazı ölü hücreleri tanıyıp sistemi kapatan bir başka güvenlik daha büyük ihtimalle vardır ancak laptop pilini açıp da içindeki pillerin bazılarının veya tamamının hala çalışıyor olduğunu görmeniz bu yüzdendir. O sağlam zannettiğiniz piller aslında pimi gevşemiş el bombasıdır. Normal ve kapsamlı şarj aletlerinde bile akma veya patlama yapabilirler. Karasız hale geçmeye çok hazırdırlar.

Ucuzlayan ve piyasaya dağılan ucuz lityum pillerinden sonra firmalar bu değişimin yapılmaması için pili değiştirmek için eskisi söküldüğünde devrede akım kalmayacağı için bu kesintiye duyarlı olan programlarda kullanmaya başladı. Eski pili çıkardığınızda batarya programlarının geneli sistemi kilitler ve yeni piller ne güçte olursa olsun batarya çalışmaz. Yani sistem iç pillerin değişimine izin vermez.

Bunu kendini olduğu kadar sizi de korumak için yapar. Piyasada bilinçsizce lityum pil kullanan çok sayıda kişi var. Lityum şakaya gelmez ve kimse olacakların kendi markasıyla anılasını istemez. Zaten bir şekilde bu sistemi by pass etseniz bile batarya içindeki sayaç sistemi yine kapatacağından attığınız taş ürküttüğünüz kurbağaya değmeyecektir. Kısacası orijinal bataryalarda iç pillerin değişimi işi pek anlamlı değildir. Gidin yenisini alın.

Ola ki epromu yeniden programlamayı başarırsanız veya sistemi by pass etmenin bir yolunu bulursanız NMR veya NGR pil kullanın. CGR pil çok tehlikeli olduğundan piyasada çok nadir bulunur. Hatta bulamazsınız. Bu arada pillere mutlaka punta yapın. Lehim hiçbir pil türü için iyi değildir ancak lityum için daha da kötüdür. Sorun sıcaklık değildir. Lehim telindeki kalay sistemden akım geçtikçe pilin kaplamasındaki çinko ve nikelle yer değiştirip pilin içine doğru akar ve pilin iç dengesini bozar.

Bildiğim kadarıyla yan sanayi bataryaların bazılarında bu eprom yok. Elektronikten anlıyorsanız ve iç devrede eprom olmadığını görürseniz pil değişimini bahsettiğim pil tipleriyle yapabilirsiniz. Bu yazı uzun süre sonra okunuyor ve başka türler çıkmışsa c değeri (c maks değil) 4-5 olan pil türlerini kullanabilirsiniz.

Lipo piller sıcağa dayanamadıklarından laptoplarda pek kullanılmaz. İşlemcinin sıcağı bile onlara zarar verir veya akmalarına neden olur.

Ben laptopu şarj etmeyeceğim sadece gerektiğinde pili takıp kullanacağım şarj işini dışarıda yapacağım derseniz lap topun enerjiyi asıl aldığı kutupları bulmanız lazım. Normalde laptop pillerindeki (telefon pillerinde de geçerlidir) çok sayıdaki terminalin sadece 2si akımı taşır. Kalanı şarj anındaki geri akan akımdan iç direnci, sıcaklığı veya şebekenin durumunu anlamak için kullanılır. Pilin üzerinde yazan + ve – işaretli yerlerin laptoptaki karşılığına pilin voltajına denk voltaj verirseniz laptopunuz genellikle çalışır. Bazı markalar buna karşı da önlem olarak diğer terminalleri okuyamazsa sistemi kapatacak bir sistem koyar. O zaman paşa paşa yeni batarya alınacak.

Son çare laptop adaptörünün voltajına eşit voltajı sarj soketinden vermektir. Bu sistemler genelde 19.1 volt gibi uytumsuz voltaj değerleri olduğundan stepup veya stepdown ara regülatör devre kullanmanız da fayda var. Örneğin 12 voltluk bir aküyü step up devre ile 19 yapıp kullanabilirsiniz. Ancak step up devrelerde güç kaybı step downlardan fazla olduğu için 24 voltluk bir sistemden 19 volta düşmenizi tavsiye ederim. Elektronikten anlıyorsanız çıkışı sabit tutan bir ara devre kullanırsanız daha iyi olur.

Benim eski fujitsu laptopta bir ara bunu uygulamıştım. Seri bağlı 2 tane 12v 7 Ah ups aküsünü normal adaptörle arasına röle koyarak kullandım. Elektrik varken röle şebeke beşlemesi yapıyordu elektrik yokken devre aküye dönüyordu. Ancak sistem çok ağırdı. Param var lityumdan dış batarya yaparım elektronik bilgime de güvenirim ve elektrik varken adaptörden gelen elektriği lityum şarjı için kullanacağım ara devreyi yaparım diyorsanız ne mutlu.

Kısaca batarya kapasitesi arttırma konusuna da değinelim. Orijinal bataryalar çok fazla koruma içerdiğinden bu konuda orijinal batarya kullanımı efektif bir şey değildir. Eğer çok fazla bunu yapmak istiyorsanız orta kalite bir yan sanayi batarya alın ve içindeki pilleri çıkartın. Sonra kendinize ne kadar kapasite artışı istiyorsanız o kadar fazla pil alın. Örneğin laptopun içinde 6 tane 2200 mAh pil çıktı ve bu pil 2 saat gidiyor ancak siz 3 katı dayansın istiyorsunuz. O zaman 2200 mAh pilden 6*3=?18 tane alın. 2500 mAh pil alacaksanız da 18 tane alın. Sonuçta bataryalar sabit pil sayısında olmalı ve sizin 18 yerine 15 pil kullanma şansınız yok.

Bu arada 18650 pil için 5000 6000 mAh gibi fantastik rakamlara satılan ultrafire, megafire, flying tiger gibi markalar göreceksiniz. Bunlara aldanmayın. NMR piller hariç 18650 piller için sınır 2500mAhdır. En azından 2015 için öyleydi. NMR pillerin 3000i geçen türleri var ancak onların da c değerleri biraz düşük.  Üzerinde 5000mAh yazan pil ya o pil 0 volta kadar akım verseydi alacağınız kapasiteydi ki bu mümkün değil. Mümkün olsaydı da o batarya 50 döngü belki dayanırdı; ya da bildiğin uydurulmuş rakamdır.

Alacağınız pil 3-5 c arasında bir c değerine sahip olsun. Bunu mutlaka doğrulayın ve emin olun. Bazı markalar cmaks değerini c değeri olarak verir. Bu işinize yaramaz. Veya bazı pillerin alt türlerinin farklı c değerleri olabilir. Örneğin Panasonic NMR 18650 pilden 3000 mAh kapasiteli olan pilin c değeri 1-2 arasındayken aynı kimyadaki 2600mah kapasiteli pilin c değeri 4-5 arasıdır. C değeri mutlaka kontrol edilmeli. Kullanabileceğiniz piller NMR, NGR, ve CGR dir. ICR ve IMR işinizi görmez. Lipolarda pek çok laptop markasıyla uyumsuz olduğundan tavsiye etmem.

Lifepo4 piller lityumdur ancak volt değerleri  3,7 değil 3.3 tür ve şarj voltajları 4.2 değil 3.6 dır. Bilmediğiniz bir tür kullanacaksanız voltajı da doğrulayın. Lityumlar kullanıcı dostu değildir.

Bataryanızın içinden çıkan pilleri kullanmayın dedim çünkü o pillerin yaşını bilmiyorsunuz ve yeni ekleyeceğiniz pillerden daha önce veya daha sonra yaşlanmaları halinde hem sisteminiz çabuk eskiyecektir hem de bir süre sonra pillerden bazıları karasızlık haline daha yatkın olacağından tehlike yaratabilir. Ayrıca yeni pillerle ilk piller arasında kimyasal uyumsuzluk da çıkabilir. Örneğin siz NMR pil almış olabilirsiniz ama laptoptan çıkan pil CGR veya IGR olabilir. Genelde laptop bataryalarında kullanılan pilin kimyası yazmaz. Geneli CGR dir ama bilinmez riske gerek yok.  İç dirençleri farklı olacağından bir pil şarj olmasına rağmen akım gelmeye devam eder ve yine tehlike sınırında gezersiniz. Bu tip hataları anlayacak koruma devresi kimse kullanmaz. Bataryanın içinden çıkan piller sizin pillerinizden daha iyi veya daha kötü olabilir. Her şartta mutlak uyum şansları pek yoktur bu nedenle bataryanın içinden çıkan pili kullanmayın.

Yeni pilleri bataryanın orijinalindeki pil dizilimine göre birleştirin. Örneğin 2şerli paralel pil gruplarından 3 tane seri bağlı yani 3s2p bir dizilim varsa aynısından 3 tane yapın. 3s 6p yapmayın. Nedeni basittir. Güvenlik devresi ikişerli pil gruplarını tanımaya göre yapıldığından 2şerli grup içindeki arızalı pili veya dolu pili algılaması daha kolaydır. Ayrıca paralel pillerden biri bozulursa sadece o ikili grubu kaybedersiniz ama öbür türlü 6 pil birden verimini kaybeder. 6p sistem çalışmam demez ancak şarj rejimi uygun olmadığından dengesiz dolum riski daha fazladır. Daima orijinal dizilimi kopyalayıp çoğaltın. Elektronik bilgim çok iyi bataryanın iç devresini 6p pili tanıyacak şekilde modifiye ederim diyorsanız bir şey diyemem.

Bu arada 3s6p yapayım araya diyot koyar şarjı önlerim sonra pilleri dışarıda şarj ederim diyebilirsiniz ancak diyot yaklaşık 1 volt kayba neden olur. 1 voltluk gerilimin az olması bataryanızın yaklaşık %25 eksik ölçümü demektir. Pek çok yazılım aslında bilgisayarınız %25 daha fazla dayanacakken sırf voltaj diyot nedeniyle azaldı diye erkenden sistemi kapatacaktır.

Diğer bir uyarı. Bataryanız büyüdükçe şarj süreniz uzayacaktır. Uzama orantılı olmayabilir. 2200 mAhlık orijinal batarya 3 saatte doluyorsa 3 katı büyüdüğünde 11 saatte dolar. Bataryayı fazla büyütürseniz pil başına düşen akım çok çok azalacağından şarj edemeyebilir. 2200 mAhlık bataryayı 15-20 000mAh değerine çıkarırsanız şarj akımı da o oranda azalacağından minimum şarj akımı eşiğinin altına düşebilirsiniz. Ups bölümünde anlatıldığı üzere pilin şarj olması için uygulanması gereken minimal akım vardır ve bu değerin altında şarj edemezsiniz. Bu nedenle büyütme işini abartmayın.

Yeni eklenen pillerin dışa taşması gerekecek. Kolay hava alan ve ısıdan uzak bir yere konuşlandırmaya çalışın. Ayrıca 6 pili içeri kalanı dışarı koymayın. Kablo uzunluk farkı zamanla sıkıntı yaratır. Hepsini dışarı alın.

O pillerle uçağa binmeye kalkmayın. Almazlar.

 normalde lap top bataryalarının içinde piller bu şekilde dizilmiştir. siz de bu şekilde dizerek bu grupları paralel bağlayın.

temsili çizim

 bu şekilde bağlamayın

veya bu şekilde. ikisinde de yan yana 6 pil paralel bağlıdır. bu 6lı gruplar 3lü seri bağlantıdadır. voltaj uyumludur ve akım değeri yine eşit olarak artar ancak şarj sıkıntılı olur.

lityum pillerde grup şarj devreleri buna benzer veya mantık aynıdır. 11 volt vererek uçlardan şarj etmeyi denerseniz orta gruplar şarj almayabilir. bunun yerine her paralel bağlı grubu kendi içinde şarj edilir. bu devreler genelde ilk dizilimi tanır. 2pyi tanıyan devre 6p yi tanımayabilir.

uyarı:

Burada yazılanlar kişisel denemeler sonucu öğrenilen bilgilerdir ve bilgi paylaşımı amacıyla yazılırlar. Uygulama sırasında kendinize, çevrenize ve eşyalarınıza vereceğiniz zararlardan sorumluluk almam.

Devrim Tuncer